Тромбоздың бастапқы профилактикасы
Тромбоз – бұл қан тамырларының ішінде тромбтың түзілуімен сипатталатын ауыр жағдай. Бұл тромбтар миокард инфаркты, инсульт немесе өкпе эмболиясы сияқты қауіпті асқыну жағдайларына әкеліп, қанның қалыпты ағуына кедергі келтіруі мүмкін1,2. Тромбоздың бастапқы профилактикасы әсіресе осы жағдайдың даму қаупі жоғары пациенттерге қатысты.
- Кіріспе
- Тромбоз этиологиясы
- Тәуекел факторлары
- Бастапқы профилактика әдістері
- Дәрілік емес әдістер
- Дәрілік профилактика
- Абайлаңыз (Ескертулер, қарсы көрсетілімдер)
- Қорытынды
- Дерек көздері
Тромбоз – бұл қан тамырларының ішінде тромбтың түзілуімен сипатталатын ауыр жағдай. Бұл тромбтар миокард инфаркты, инсульт немесе өкпе эмболиясы сияқты қауіпті асқыну жағдайларына әкеліп, қанның қалыпты ағуына кедергі келтіруі мүмкін1,2. Тромбоздың бастапқы профилактикасы әсіресе осы жағдайдың даму қаупі жоғары пациенттерге қатысты.
Тромбоз қан ұюының қалыпты процесі бұзылған кезде пайда болады, бұл қан тамыры жақтауының зақымдалуына, қанның баяу ағуына және гиперкоагуляцияға (қан ұюының жоғарылауына) байланысты. Бұл жағдай Вирхов триадасы деп аталады2. Профилактикалық шаралардың тиімділігі осы механизмдерді түсінуге және тәуекел факторларын уақтылы анықтауға тікелей байланысты.
Тромбоздың даму тәуекелдерінің негізгі факторларына 50 жастан асқан адамдар, ұзақ уақыт бойы қозғалмау, артық салмақ, жүктілік және босанғаннан кейінгі кезең, шылым шегу, онкологиялық аурулар, қан ұюдың тұқым қуалайтын бұзылуы, гормондық препараттарды қолдану жатады3. Осы факторларды ескере отырып, профилактикалық шараларды уақтылы қолданудың маңызы зор.
Дәрілік емес әдістеріне тұрақты түрде дене жаттығуларын жасау, салмақты бақылау, су ішу режимін сақтау, алыс рейстер немесе операциядан кейінгі кезең сияқты аса қатерлі жағдайларда компрессиялық трикотаж кию жатады1.
Дәрілік профилактика кезінде антиагреганттарды (аспирин) және антикоагулянттарды (төмен молекулалы гепарин, варфарин, тікелей ауыз арқылы қабылданатын
антикоагулянттар) қолдану ұсынылады. Препараттар мен олардың дозасы нақты клиникалық жағдайға қарай таңдалады3.
Дәрілік профилактика әдістерін қолданған кезде қан кетуге бейімділік, асқазан-ішек жолдарында басталған ойық жара процестерінің жүруі немесе препараттарды көтере алмау сияқты қолдануға болмайтын жағдайларды ескеру қажет. Профилактиканы бастамас бұрын дәрігермен кеңесіп, қанның ұю көрсеткіштерін үнемі бақылап отыру керек2.
Тромбоздың бастапқы профилактикасы қауіпті асқыну тәуекелдерін едәуір азайтады. Дәрілік емес және дәрілік әдістерді қамтитын кешенді тәсілдеме барынша тиімді болып саналады. Тәуекел факторлары мен қолдануға болмайтын жағдайларды ескере отырып, әрбір пациентке жеке жол таба отырып, профилактиканы ойдағыдай жүргізуге болады.
- Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі (2020). Көктамыр тромбоэмболиясын диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамасы. MedElement. https://diseases.medelement.com/disease/%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D1%8D%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%8F-%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B8-2019/16466
- РФ Денсаулық сақтау министрлігі. (2022). Клиникалық ұсынымдар: Көктамыр тромбоэмболиясының асқынуының алдын алу және емдеу. Ресей Федерациясының Денсаулық сақтау министрлігі. https://cr.minzdrav.gov.ru/recomend/485_1
- Ресей кардиологтарының қоғамы (2021). Тромбоз түзілу қаупі жоғары пациенттерді сүйемелдеу жөніндегі ұлттық ұсынымдар. Ресей кардиологиялық журналы, 26(4), 7–56. https://scardio.ru/content/Guidelines.pdf
- European Society of Cardiology (2022). ESC Guidelines on thrombosis prevention. European Heart Journal, 43(4), 410–470. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehac019
- World Health Organization (2021). Global report on venous thromboembolism prevention and control. WHO Press. https://www.who.int/publications/i/item/9789240029242
