Үй Пациент сөздігі

Пациент сөздігі

Мақалалар Жазбалар
Пациент сөздігі
А
Ангиография

рентген-контрастылы затты енгізгеннен кейінгі тамырлардың рентгенографиясы

Аорта

тамырларды шунттау қан тамыры тарылған жерді айналып өту арқылы жүрек артериясында қан ағымын қалпына келтіруге мүмкіндік беретін операция

Артериялық қан қысымы

артериядағы қанның оның жақтауына түсіретін қысымы; қысым шамасы жүректен шығатын қан мөлшеріне, жалпы перифериялық тамырдың қан ағысына қарсыласу шамасына және артерия жақтауының күйіне байланысты

Артық салмақ

май тінінің шамадан тыс мөлшері 25-29,9 кг/м2 диапазонындағы ДМИ көрсеткішіне сәйкес келетін жағдай, бұл жағдай кезінде адамның денсаулығы нашарлап, өлім-жітім оқиғалары көбейе түседі

Асистолия

жүректің бүкіл бөлімдерінің немесе бір бөлімінің қызметін толық тоқтатуы, биоэлектрлік белсенділік белгілерінің жоғалуы

Б
Брадикардия

жүректің жиырылу жиілігінің төмендеуі

Брадикинин

бұл ағзадағы әртүрлі процестерді реттеуде, әсіресе жүрек-қан тамырлары тұрғысынан реттеуде маңызды рөл атқаратын биологиялық белсенді ақуыз.

Бүйрек жеткіліксіздігі (жіті/созылмалы)

бүйрек функциясының әлсіреуі немесе жоғалуы, су мен электролиттердің тепе-теңдігінің, азот алмасудың және басқа да организмдегі процестердің бұзылуына әкелетін жағдай.

Г
Гиперсимпатикотония

вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі тонусының жоғарылауы; терінің құрғауынан, терлеудің азаюынан, артерия қысымының жоғарылауынан, тахикардиядан, шырыш пен сілекейдің аз бөлінуінен және т.б. байқалады.

Гипертония

немесе қан қысымының жоғарылауы — бұл жүрек-қан тамырлары жүйесінің, ми, бүйрек және басқа аурулардың даму қаупін едәуір арттыратын ауыр патологиялық жағдай (https://www.who.int)

Гиповолемия

қанның жалпы мөлшерінің азаюы

Гипоксемия

қандағы оттегінің төмен мөлшері

Гипотония

немесе артериялық гипотензия — бұл қалыпты көрсеткіштермен салыстырғанда артерия қысымы төмендейтін адам ағзасының жағдайы. Систолалық (үстіңгі) және диастолалық (астыңғы) қысымның 120/80 мм сынап бағанын құрайтын ара қатынасы норма болып саналады (https://abc-medicina.com/)

Гис шоғыры

синус-жүрекше түйінінен қарыншааралық қалқаға және одан әрі оның тармақтары (Пуркинье талшықтары) арқылы оң және сол жақ қарыншаның миокардына импульс өткізетін жүректің өткізгіш жүйесінің бөлігі

Д
Диастолалық қан қысымы

бұл жүрек бұлшықеті босаңсыған кезде жүрек циклының диастолалық фазасының мезетінде өлшенетін артерия қысымының (АҚ) мәні Бұл «төменгі қысым» деп аталады. Диастолалық қысым көбінесе перифериялық тамырлардың қарсыласуына байланысты.

Дилатация

кез-келген қуыс орган саңылауының тұрақты диффузиялық кеңеюі

ДМИ

дене массасының индексі (ang. Body Mass Index) – дене салмағын (килограмм) адамның бойының (метр) квадратына бөлу арқылы есептелетін коэффициент

Допплерография (ультрадыбыстық допплерография, УДДГ)

бұл Допплер әсерін пайдалануға негізделген медициналық ультрадыбыстық зерттеу әдістемесі. Бұл әсер қан тамырларындағы қызыл қан жасушалары (эритроциттер) сияқты қозғалатын объектілерден шағылысқан кезде ультрадыбыстық сәулелер жиілігі мен толқын ұзындығы өзгергенде байқалады.

Ж
Жіті ишемиялық ауру

бұл қан тамырларының бітелуінен немесе қысылуынан туындаған органды немесе ұлпаны қанмен қамтамасыз етудің кенеттен, жіті бұзылуы, бұл түбінде гипоксия және тіндердің некрозына алып келуі мүмкін

Жіті тамыр синдромы

оттегі қажеттілігі мен оның миокардқа түсуі арасындағы тепе теңдіктің аяқ астынан бұзылуының нәтижесі

Жеңіл гипертензия

артерия қысымының мәні 140-159/90-99 мм сынап бағанын құрайды

Жүйелік қан айналымы шеңбері

барлық тіндерге (сол жақ қарынша, артериялар, капиллярлар, көктамыр, оң қарынша) оттегіге қаныққан қанды жеткізетін қан тасымалдайтын жүйе бөлігі

Жүрек аритмиясы

қозу импульсін қалыптастыру немесе оны миокард арқылы өткізу кезіндегі ауытқулардың жалпы атауы; әдетте жүректің соғу ырғағының бұзылуынан байқалады.

Жүрек қызметі

жүрек бұлшықеті циклының кезек-кезек жиырылуы мен босаңсуынан тұратын және қанның тамырлар бойымен тұрақты айналып тұруын қамтамасыз ететін жүректің ырғақты жұмысы

Жүрек-тамыр асқынуы (ЖТА)

бұл аурулардың, хирургиялық араласудың, дәрі-дәрмек қолданудың және басқа факторлардың дамуынан туындауы мүмкін жүрек-қан тамырлары жағдайының нашарлауы немесе шиеленісуі

Жүректің созылмалы ишемиялық ауруы

«Тұрақты тамыр синдромын» қараңыз

Жүрекше-қарынша түйіні

жүрекшелер мен қарыншалар арасында орналасқан, жүрекшелерден қарыншаларға электрлік импульстерді өткізетін жүректің өткізгіш жүйесінің бөлігі

И
Инотропты әрекет

бұл, мысалы, дәрілік препараттың жүректің жиырылу күшіне әсері. Оң инотропты әрекет миокардтың жиырылу күшін арттырудан көрініс табатын болса, теріс инотропты әрекет миокардтың жиырылу күшін азайтудан байқалады

Инсулинге төзімділік

қан сарысуындағы инсулин концентрациясының қалыпты немесе жоғары болуына қарамастан, инсулиннің тіндерге әсерінің төмендеуі

Интервал

ЭКГ-дағы кесінді мен онымен іргелес қадалардан тұратын график үзіндісі (мысалы, QT интервалы)

Инфаркт

қанмен қамтамасыз етудің кенеттен бұзылуы салдарынан некрозға ұшыраған органның немесе тіннің учаскесі

Ишемия

артериялық қан ағымының әлсіреуі немесе тоқтауы салдарынан денені, органды немесе тінді қанмен қамтамасыз етудің төмендеуі

К
Кальций каналдарының блокаторлары

бұл жүрек пен артериялардың бұлшықет жасушаларына кальций иондарының түсуін бұғаттайтын препараттар тобы. Осының арқасында жүректің жиырылуы әлсіреп, артериялар кеңейеді. Нәтижесінде артерия қысымы төмендейді

Кальциноз (әктену)

бұл организмнің тіндері мен органдарында кальций тұздарының шамадан тыс жиналуы, олардың қалыпты құрылымы мен қызметінің өзгеруі мен бұзылуы

Кардиомиопатиялар

бұл жүрек бұлшықетінің құрылымы мен функцияларының бұзылуымен сипатталатын аурулар тобы. Миокардтың зақымдануы әртүрлі себептерге байланысты болуы мүмкін: бастапқы себептері (анықталмаған) және содан кейінгі себептері (туа біткен жүрек ақаулары, жүректің ишемиялық ауруы, артериялық гипертензия, қабыну, интоксикация, зат алмасудың бұзылуы сияқты және басқа да ауруларға байланысты).

Кардиосклероз

жүрек бұлшықетіндегі дәнекер ұлпаның (миокард) шамадан тыс дамуы

Коронарография

жүректің тамыр артериясына контрастылы зат толтырғаннан кейінгі рентгенологиялық зерттеу

Креатинин клиренсі

бұл креатининнің бүйрек арқылы сүзілу жылдамдығын көрсететін көрсеткіш.

О
Орташа гипертензия

артерия қысымының мәні 160-179/100-109 мм сынап бағанын құрайды

Оттегіге қанықпаған қан

оттегінің тіндерге берілуіне және олардың құрамынан көміртегі қос тотығының шығарылуына байланысты эритроциттер гемоглобинінде оттегінің аз болуы және қан плазмасында еріген көміртегі қос тотығының жоғары болуы

Оттегіге қаныққан қан

өкпе альвеоларындағы газ алмасудың арқасында эритроциттер гемоглобинінде оттегінің көп болуы және қан плазмасында еріген көміртегі қос тотығының төмен болуы

Оң жақ жүрекше (ОЖ)

жүректің үлкен қан айналымы шеңберінен көктамыр қанын қабылдайтын және оны оң жақ қарыншаға бағыттайтын бөлігі. Жүрекше аралық қалқа оң жүрекшені (ОЖ) сол жүрекшеден (СЖ) бөліп тұрады, оның қалқасында жүректің жиырылуын реттейтін рецепторлары бар оң жақ ойық -ойылған орын тұрады.

П
Постпрандиалдық гипотензия

тамақтанғаннан кейін пайда болатын артерия қысымының (АҚ) төмендеуі Бұл АҚ реттеудің бұзылуына байланысты егде жастағы адамдарда жиі кездеседі.

Пульс (ЖЖЖ)

жүректің жиырылуына және артерия жақтауларының серпімділігіне байланысты артерия тамырлардың жүрек жұмысына сәйкес келетін айқын қозғалысы. Жүректің бір минутта соғатын санымен өлшенеді

Р
Ремиссия

ауру симптомдары байқалмайтын немесе ауырлық дәрежесі төмендейтін кезең

Рентген

контрастылы затты енгізгеннен кейінгі тамырлардың ангиография-рентгенографиясы

С
Семіздік

май тінінің шамадан тыс мөлшері >30 кг/м2 ДМИ көрсеткішіне сәйкес келетін жағдай, бұл жағдай кезінде адамның денсаулығы нашарлап, өлім-жітім оқиғалары көбейе түседі

Симптомдық артериялық гипертензия

бұл артерия қысымы (қан қысымы) тұрақты түрде жоғарылайтын жағдай және оған қан қысымының қалыпты деңгейін реттеуге және сақтап тұруға тікелей қатысатын кез келген жүйенің немесе органның негізгі ауруы немесе патологиялық жағдайы себеп болып саналады.

Синус түйіні

эпикардтың астындағы оң жақ жүрекше жақтауында орналасқан жүректің өткізгіш жүйесінің негізгі ортасы. Синус түйінінде жүректің әр циклын бастайтын өздігінен босап шығуға қабілетті арнайы қызмет атқаратын жасушалар бар. Ол бүкіл жүрекке ырғақ беретін бірінші қатардың ортасы болып саналады. Ол қалыпты жұмыс істеген кезде синус ырғағы туралы айтылады, бұл ЭКГ зерттеуінің әр сипаттамасынан көрініс табады. Синус-жүрекше түйінінде түзілген импульстер жүрекше-қарынша түйініне өтеді

Сол жақ жүрекше (СЖ)

өкпе көктамырынан оттегіге қаныққан қанды қабылдайтын және қанды органдар мен тіндерге одан әрі тарату үшін сол жақ қарыншаға айдайтын жүрек бөлімі.

Стеноз

бұл қуыс органның немесе ыдыстың ішіндегі саңылаудың ұзақ мерзімге тарылуы. Кардиология тұрғысынан стеноз дегеніміз –әдетте жүрек клапандары арқылы өту саңылауының тарылуына байланысты қиындайтын жағдай.

Стенттеу

бұл тамырдың тарылған жеріне стент деп аталатын арнайы металл торды орнататын хирургиялық процедура.

Т
Тамыр артериялары

миокардқа қан жеткізетін артериялар. Бұл артериялар арқылы қан негізінен қарынша босаңсыған кезде өтеді

Тахикардия

жүректің жиырылу жиілігінің жоғарылауы

ТЖЛП

тығыздығы жоғары липопротеин фракциясы ТЖЛП ТТЛП- мен бірге қандағы холестеринді тасымалдайтын негізгі липопротеин болып саналады. Қандағы холестерин деңгейін төмендетеді. Жасушалардағы артық холестеринді жояды және оны бауырға тасымалдайды, сол жерде метаболизмге ұшырайды

ТТЛП

«нашар холестерин» деп аталатын тығыздығы төмен липопротеиндер бауырдан басқа органдарға холестеринді негізгі тасымалдаушы болып саналады, жасуша қабығының бетінде бос холестериннің жиналуына себеп болады (бұл атеросклероздың дамуына және оның содан кейінгі салдарына ықпал етеді)

Тұрақты тамыр синдромдары

бұл әдетте дене жүктемесінен немесе миокард неврозына қатысты емес күйзелістен туындайтын миокард ишемиясына байланысты кеуде тұсындағы, беттің төменгі жағындағы, иықтағы, арқадағы ауырсыну мен жайсыздану сезімімен сипатталатын клиникалық синдром

Ф
Физиологиядағы гомеостаз

ішкі ортаның (қан, лимфа, тіндегі сұйықтық) салыстырмалы динамикалық тұрақтылығы және ағзаның негізгі физиологиялық функцияларының (қан айналымы, тыныс алу, термореттеу, зат алмасу және т.б.) орнықтылығы

Х
Холтер зерттеуі

тәулік бойғы ЭКГ жазбасы – жүрек ырғағының бұзылуын диагностикалауға көмектесетін тексеру

Хронотропты әсер

бұл, мысалы, дәрілік препараттың жүректің жиырылу жиілігіне әсері. Оң хронотропты әсері жүректің жұмысын жеделдетеді, теріс хронотропты әсері жүректің жұмысын баяулатады

Э
Электрлік кардиограмма

жүрек жиырылған кезде электр өрісінің (биопотенциалдарының) потенциалдары айырмасының уақыт ішінде өзгеруін көрсететін қисық сызық.

Ө
Өкпе қан айналымы шеңбері

қан тасымалдайтын жүйенің оттегімен қамтамасыз етілетін бөлігі (оң жақ қарынша, өкпе артериясы, өкпе, өкпе тамырлары, сол жақ жүрекше)

Ⅱ ангиотензин рецепторларының блокаторлары

артериялық гипертензия терапиясы үшін бекітілген препараттар тобы, олардың әсері ангиотензиннің 1 типті рецепторын (AT1) бұғаттаудан тұрады, бұл РААС шығаратын ангиотензин II әсеріне кедергі келтіреді, нәтижесінде қан тамырлары босаңсып, натрий мен суды ағзадан шығарады, бұл өз кезегінде қан айналымы жүйесіндегі кедергінің төмендеуіне әкеледі және жүректің сол жақ қарыншасының гипертрофиясынан қорғайды