Аспирин немесе ацетилсалицил қышқылы (АСҚ) — әлемдегі ең танымал дәрілік препараттардың бірі. Ол қолжетімді, әртүрлі салаларда кеңінен қолданылады, бірақ оның басты және ең маңызды қолданыстарының бірі — миокард инфарктінің бастапқы және қайталама алдын алу3,4. Кардиологтар аспиринді қалай және қандай мөлшерде қабылдайды және қандай әсер береді — осының бәрін төменде айтып береміз. Мәтінді оқуға шамамен 5 минут кетеді.
Инфаркт — миокардтың ишемиясы кезінде дамитын қауіпті және күрделі жағдай. Бұл елеулі салдарға және тіпті өлімге алып келуі мүмкін7. Қазірдің өзінде дамыған инфарктті емдеу — екі сағаттан кешіктірмей6 дәрігерлер жүрек бұлшықетінің аймағындағы қан айналымын қалпына келтіруі тиіс шұғыл іс-шара. Ал инфаркттен кейін адам ұзақ уақыт бойы сауығып, оңалтылады. Бірақ қуантуға асығамыз — инфаркттің алдын алуға және оның даму қаупін төмендетуге болады. Салауатты өмір салтын сақтаудан және қауіп факторларын жоюдан басқа, дәрігердің дәрі-дәрмекке қатысты ұсынымдарын сақтау өте маңызды. Олардың арасында антитромбоциттік препараттар шешуші рөл атқарады, олар көрсетілгендей, қатерлі жүрек-қан тамыры оқиғаларының жиілігін және миокардтың қайталама инфарктін (МИ) азайтады7. Антитромбоциттік препараттар немесе антиагреганттар деп бірінші кезекте аспирин және оның негізіндегі дәрілер түсініледі.
Ацетилсалицил қышқылы (АСҚ) немесе аспирин — бірнеше буынға белгілі препарат. Оның көптеген қасиеттері бар, бірақ бүгінгі таңда әлемдік медицинада аспириннің басты рөлі кардиологиялық қолдану болып табылады. Оның4 тромбоциттерінің агрегациясын немесе «жабысуын» азайту қасиеті жүрек-қан тамыры оқиғаларының және бірінші кезекте миокард инфарктінің алдын алу және емдеу үшін өте маңызды болып шықты.
Антиагрегантты терапия тромбоз және оның салдары қаупін төмендетеді, оның ішінде миокард инфарктісінің алдын алады. Инфаркттің дамуына әкелетін процестердің патологиялық каскадында эндотелийдің немесе артерияның ішкі қабырғасының зақымдануына жауап ретінде тромбоциттерді белсендіру және агрегациялау маңызды бөлім болып табылады. Сондықтан миокард инфарктінің алдын алу үшін тромбоциттерді осындай зақымдануларға жауап бермеуге және тромбаларды түзбеуге мәжбүрлеу үшін АСҚ тағайындалады.
Бірақ жағдайға байланысты пациент екі-үш препараттан тұратын антиагрегантты терапияны ала алады, олардың бірі әрқашан аспирин болады. Әртүрлі дәрі-дәрмектердің ерекше нүктелері бар және әртүрлі тромбоциттер рецепторларына бағытталған7, бұл терапия мен профилактиканың тиімділігін арттырады.
Аспирин препараттары тиімді және жақсы зерттелген, олар миокард инфарктінің дамуы бойынша тәуекел тобына кіретін, мысалы, қант диабеті бар пациенттерге алдыңғы жүрек-қан тамыры оқиғаларынсыз да тағайындалуы мүмкін1. Нақты пациент үшін ацетилсалицил қышқылының препараттарын қабылдау қажеттілігі туралы шешімді жүрек-қан тамыры қаупін есептеу негізінде дәрігер қабылдайды.
Алайда, егер пациент миокард инфарктін бастан кешкен болса, онда дәрігер аспиринді тағайындайды, егер ерекше қарсы көрсетілімдер болмаса2, тәулігіне 75-100 мг дозада тұрақты қабылдау үшін5 ішекте еритін қабықта болғаны дұрыс. Бұл қайталанған инфаркт ықтималдығын төмендетеді. Әйелдер мен ерлер үшін дозаны таңдауда айырмашылық жоқ. Аспирин жедел жәрдем келгенге дейін де жіті миокард инфарктісі анықталған жағдайда пайдаланылады. Алайда, бұл жағдайда дозалар әлдеқайда жоғары болады.
Миокард инфарктіне шалдыққан адамдарда жүрек соғысының қайталану қаупі соншалық, аспириннің төмен дозасын қабылдау барлық пациенттер үшін дұрыс таңдау болып табылады1.
Әрбір пациентке есте сақтау қажет — аспирин инфаркт пен тромбозбен байланысты басқа да қауіпті жағдайлардың алдын алудағы тиімді препарат, алайда оны нақты пациенттің ерекшеліктеріне қарай дәрігер ғана тағайындауы тиіс. Егер сізге АСҚ препараттары тағайындалса, оларды қабылдауды ұмытпаңыз және бұл сіздің денсаулығыңызды қорғайды және өміріңізді сақтап қалуы мүмкін.
- Фредерик Спенсер, Гордон Гайатт..// UpToDate. Patients Education. Науқастарды оқыту: жүрек-қантамыр аурулары мен қатерлі ісік ауруларының алғашқы алдын алуда аспирин. соңғы рет жаңартылған: желтоқсан, 2023 ж. (электрондық ресурс, соңғы рет 30.01.2024 ж. қолжетімді) https://www.uptodate.com/contents/aspirin-in-the-primary-prevention-of-cardiovascular-disease-and-cancer-beyond-the-basics#:~:text=Aspirin%20reduced%20the%20risk%20of,10%20years%20of%20taking%20aspirin).&text=Aspirin%20had%20no%20significant%20impact%20on%20the%20risk%20of%20stroke.&text=Aspirin%20had%20no%20significant%20impact%20on%20the%20risk%20of%20dying.
- Санджойита Маллик , Гаутам Р. Шрофф , Марк Линзер. // Жүрек-тамыр ауруларының бастапқы алдын алу үшін аспирин: ағымдағы USPST нұсқаулары не дейді? // Кливленд клиникалық медицина журналы, мамыр 2023 ж., 90 (5) 287-291. https://www.ccjm.org/content/90/5/287 (последнее обращение 30.01.2024)
- Sirois C, Couture J, Grégoire JP. Қант диабетімен ауыратын егде жастағы емделушілерде жүрек-қан тамырлары ауруларының алғашқы алдын алу үшін ацетилсалицил қышқылы: артықшылықтар қауіптерді жеңе ме? Ther Adv Drug Saf. 2012 Oct;3(5):213-26 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4110868/
- Elsevier. Биомедициналық ғылымдар анықтамалық модулі 2018 ж. Sarah Miles, Brian Furman, Aspirin. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B978012801238397750X
- ST сегментінің көтерілуінсіз жедел коронарлық синдром. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің клиникалық хаттамалары, 2016 ж https://share.kz/gqXN
- ST сегментінің көтерілуімен миокард инфарктісі. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің клиникалық хаттамалары 2017 ж https://clck.ru/377P2y
- Абубакар М, Раза С, Хасан К.М., Джавед I, Хасан К.М, Фаррух Ф, Хасан К.М, Фараз М.А. Жедел коронарлы синдромды басқарудағы антиагрепараттардың тиімділігі, қауіпсіздігі және рөлі: әдебиеттерге толық шолу. Cureus. 2023 жылғы 18 наурыз;15(3) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10109212/#:~:text=Antiplatelet%20therapy%20reduces%20the%20risk,different%20platelet%20receptors%20%5B3%5D.
